Wat is de huidige situatie in Zuid-Soedan? Vooruitgang in tuberculosezorg te midden van crisis
De strijd tegen tuberculose in Zuid-Soedan en andere fragiele en door conflicten getroffen gebieden vergt blijvende mondiale betrokkenheid.
Zuid-Soedan wordt nog altijd gekenmerkt door een van de meest kwetsbare gezondheidscontexten ter wereld. Jarenlange conflicten, massale ontheemding en diepe structurele kwetsbaarheid hebben het gezondheidssysteem ernstig verzwakt. Toch wordt er – ondanks deze tegenslagen – vooruitgang geboekt in de strijd tegen tuberculose (TBC). Dankzij wereldwijde solidariteit en aanhoudende inzet van organisaties als Cordaid en financiering van het Global Fund to Fight AIDS, Tuberculosis and Malaria (het Global Fund), blijft er hoop op een betere toekomst.
Met een geschatte TBC-prevalentie van 227 gevallen per 100.000 mensen en meer dan twee miljoen intern ontheemden die leven in omstandigheden met hoge transmissie, vormt TBC nog altijd een ernstige bedreiging voor de volksgezondheid in Zuid-Soedan. Ondanks deze omstandigheden maakt het Global Fund gecoördineerde inspanningen mogelijk tussen nationale gezondheidsautoriteiten, internationale partners en het maatschappelijk middenveld. Hiermee wordt een effectieve opschaling van diagnose, behandeling en zorg voortgezet.
In een wereld waarin de beschikbare middelen voor mondiale gezondheidszorg onder druk staan door bezuinigingen en concurrerende prioriteiten, is de noodzaak om initiatieven zoals het Global Fund te blijven financieren urgenter dan ooit. Terwijl huidige financieringsbronnen opdrogen, blijven miljoenen mensen kwetsbaar voor vermijdbare ziektes – een bedreiging voor decennia aan geboekte vooruitgang op het gebied van toegang tot zorg in verre uithoeken en in vluchtelingen kampen in de regio.
Protection of Civilian camp located in Rubkona
Uitbreiding van zorg in fragiele en door conflicten getroffen gebieden
Tijdens een recent gesprek met Gerald Agaba, projectmanager bij Cordaid Zuid-Soedan, lichtte hij toe dat Zuid-Soedan via de huidige Grant Cycle 7 (GC7) van het Global Fund de TBC- en hiv-diensten heeft kunnen uitbreiden naar meer dan 183 gezondheidsfaciliteiten verspreid over zes deelstaten en drie administratieve gebieden. Volgens Agaba bereiken deze diensten inmiddels zelfs de meest afgelegen en door conflict getroffen gemeenschappen. Opvallend is dat de behandelsuccespercentages in de doelgebieden zijn gestegen naar 85%, zo merkt hij op.
Alleen al in 2024 kregen meer dan 19.000 mensen een TBC-behandeling – een indrukwekkende prestatie in een land waar eerder slechts een kwart van de gezondheidsinstellingen TBC-zorg bood. Het gebruik van door zonne-energie aangedreven GeneXpert-apparatuur heeft de diagnostische capaciteit versterkt. Dit heeft geresulteerd in , wat lei een toename van 50% in diagnoses. Digitale tools, zoals elektronische TBC-registratie (eTBr) en realtime rapportages via DHIS2-tablets, hebben de casusopvolging verbeterd en de datakwaliteit versterkt.
The National Reference Laboratory, South Sudan's central lab
Ondanks alle uitdagingen zien we opnieuw hoop opbloeien in gemeenschappen waar TBC-zorg ooit onbereikbaar was. Dankzij de steun van het Global Fund kunnen we mensen nu eerder diagnosticeren, sneller behandelen en meer levens redden.
Deze resultaten zijn niet alleen te danken aan financiering, maar ook aan samenwerking, systeemversterking, en mensgerichte benaderingen. Investeringen vanuit het Global Fund zijn afgestemd op nationale structuren, niet los daarvan, en dragen zo bij aan duurzaamheid en lokaal eigenaarschap. Meer dan 2.300 eerstelijnszorgverleners – waaronder gemeenschapswerkers van het Boma Health Initiative – worden inmiddels ondersteund met digitale tools, training en specifieke vergoedingen, een cruciale basis voor continuïteit van zorg in moeilijk bereikbare gebieden.
The tuberculosis unit of the Military Hospital in Juba, South Sudan
De koppeling tussen kwetsbaarheid en TBC
De unieke context van Zuid-Soedan benadrukt de onlosmakelijke verbinding tussen fragiliteit en de TBC-last. Gewapend conflict, natuurrampen en ontheemding hebben de zorginfrastructuur verregaand uitgehold. Slechts één arts is beschikbaar per 65.000 mensen, en lange regenseizoenen maken wegen onbegaanbaar, waardoor toegang tot TBC-zorg onmogelijk wordt. Agaba gaf aan dat in overvolle kampen voor ontheemden – zoals in Bentiu – een mobiele TBC-kliniek heeft gezorgd voor een toename van 60% in diagnoses, wat het belang van gerichte gemeenschapsgerichte interventies in crisisgebieden onderstreept.
Anwar Zacharia, our Area Coordinator based in Bentiu, Unity State. He is standing on the dikes that protect the village in the back from the flood water.
Er is dringend behoefte aan langdurige en flexibele financiering in fragiele en door conflicten getroffen gebieden. Elke verstoring in de bevoorrading of personeelscapaciteit kan eerdere winst tenietdoen en leiden tot een heropleving van TBC, inclusief medicijnresistente varianten (DR-TBC). Gezondheidseducatie, het tegengaan van stigma, en gerichte zorg voor vrouwen en kinderen – die vaak ondergediagnosticeerd blijven – zijn essentieel om de voortgang vast te houden.
TBC-preventie en -zorg in fragiele staten is niet enkel een gezondheidskwestie – het is een kwestie van waardigheid, gelijkheid en mondiale verantwoordelijkheid. De steun van het Global Fund redt dagelijks levens in Zuid-Soedan. Voortgezette investeringen zijn noodzakelijk op weg naar een wereld zonder TBC.
Een oproep tot actie
Nederland is de tiende grootste publieke donor aan het Global Fund. Deze investering is geen symbolisch gebaar, maar een strategische pijler van mondiale health security. Zonder deze inzet zouden essentiële TBC- en hiv-diensten instorten in enkele van de meest kwetsbare regio’s ter wereld.
In een tijdperk van meerdere mondiale gezondheidscrises is de noodzaak voor voortdurende en verhoogde investeringen urgenter dan ooit. De situatie in Zuid-Soedan is een harde herinnering dat ziektes geen grenzen kennen, en dat het bestrijden van TBC in fragiele en door conflicten getroffen gebieden betekent dat we de mondiale TBC-epidemie bij de bron aanpakken – een wereldwijd publiek goed dat grensoverschrijdende verspreiding tegengaat. Zuid-Soedan, al in crisis, staat nu nog verder onder druk doordat verminderde mondiale financiering de capaciteit om basiszorg te leveren ernstig beperkt.
Tent where medical staff treat and care for people living with HIV.
Om de vooruitgang te herstellen, te behouden en uit te breiden, moeten overheden en partners zich inzetten voor:
- Het versterken van toeleveringsketens om medicijntekorten te voorkomen.
- Investeren in training van lokaal zorgpersoneel en gemeenschapsgerichte surveillance.
- Opschalen van digitale gezondheidsoplossingen en innovatieve modellen voor dienstverlening.
- Het prioriteren van TBC-zorg in humanitaire en post-conflict herstelstrategieën.
Zonder directe en verhoogde investeringen riskeren we dat moeizaam behaalde resultaten verloren gaan – en laten we de wereld onvoorbereid achter voor toekomstige gezondheidscrises. Dít is het moment om onze inzet te versterken, want de prijs van nietsdoen wordt betaald in mensenlevens.
Wij doen daarom een dringende oproep aan Nederland: maak dit najaar een krachtige financiële toezegging aan het Global Fund voor de achtste financieringsronde, handhaaf het huidige toezeggingsniveau. De nood is hoog, mede gezien de toegenomen geopolitieke spanningen. Nu is het moment voor leiderschap, solidariteit en daadkrachtig handelen.
Rubkona airfield: Cordaid is collecting medical supplies to deliver to health facilities.
Disclaimer: Alle foto's in dit artikel zijn gemaakt door Adriana Parejo Pagador voor Cordaid.