Iedereen verdient zorg: Gezondheid is een mensenrecht, geen voorrecht
In een tijd waarin het mondiale politieke debat over migratie steeds meer verdeeldheid zaait en beleid steeds strenger wordt, is het van levensbelang om één eenvoudige waarheid te bevestigen: gezondheid is een mensenrecht. Ongeacht wie iemand is of waar iemand vandaan komt, iedereen heeft recht op toegang tot zorg, onderwijs, veilige leefomstandigheden en de kans om een waardig leven te leiden.
Volksgezondheid is geen bijzaak.
Gezondheid begint en eindigt niet binnen de muren van een ziekenhuis, een kliniek of de grenzen van een GGD. Zij wordt gevormd, gesteund of juist ondermijnd, door beleid in alle sectoren: huisvesting, onderwijs, arbeid, migratie, vervoer en justitie. Wanneer deze systemen los van elkaar opereren, is het resultaat menselijk leed. Wanneer zij samenwerken, verankerd in principes van gelijkheid en solidariteit, vormen zij de basis voor gezondere en rechtvaardigere samenlevingen.
In heel Europa en daarbuiten zien we een verontrustende toename van beperkende migratiewetten. Steeds vaker worden mensen naar de randen van de samenleving geduwd, zonder toegang tot basisvoorzieningen, juridische bescherming en soms zelfs het recht om veilig te bestaan. Ook Nederland is niet immuun voor deze trend. Ook hier wordt de wetgeving aangescherpt, waardoor het voor ongedocumenteerde migranten, asielzoekers en ontheemden moeilijker wordt om toegang te krijgen tot essentiële diensten die zij nodig hebben om te overleven, laat staan om tot bloei te komen.
Dit is niet alleen een politiek vraagstuk. Het is een crisis voor de volksgezondheid.
We nemen vaak aan dat elkaar helpen vanzelfsprekend is of het nu gaat om het delen van voedsel, het bieden van onderdak, het verlenen van zorg of handelen vanuit morele of religieuze overtuiging. Maar onder nieuwe asielwetgeving in Nederland zouden zulke daden van solidariteit binnenkort strafbaar kunnen worden.
Het wetsvoorstel criminaliseert mensen die niet over de “juiste papieren” beschikken. In de praktijk betekent dit dat mensen in een al kwetsbare positie als criminelen worden behandeld, niet vanwege wat zij hebben gedaan, maar simpelweg vanwege hun bestaan in dit land. Een helpende hand bieden als buur, vrijwilliger of professional zou dan eveneens verboden zijn.
Dit plaatst politieagenten, ambtenaren, zorgverleners en docenten in een onmogelijke positie, waardoor zij hun werk niet meer naar behoren kunnen doen. Zulke maatregelen zijn niet alleen onuitvoerbaar; zij zijn diep onmenselijk en onrechtvaardig. Ze ondermijnen de grondslagen van de volksgezondheid, die afhankelijk zijn van vertrouwen, toegankelijkheid en inclusie van alle mensen, ongeacht hun status.
Wanneer mensen worden uitgesloten van zorg, raakt dat ons allemaal. Het ontzeggen van zorg aan migranten vergroot het risico op onbehandelde ziekten, psychische nood, vermijdbare sterfgevallen en bredere risico’s voor de volksgezondheid. Wanneer kinderen vanwege hun migratiestatus geen onderwijs krijgen, kiezen we voor onwetendheid boven inclusie. Wanneer huisvestingsbeleid uitsluiting boven onderdak stelt, dragen we actief bij aan omstandigheden die ziekte en wanhoop in de hand werken.
De oproep tot het integreren van de Health in All Policies (HiAP)-benadering gaat over het erkennen dat gezondheid wordt gevormd of gebroken door de beslissingen die we nemen op alle beleidsterreinen. Het gaat over het verankeren van gelijkheid, inclusie en welzijn in elke wet, elk beleid en elk sociaal contract.
De HiAP-benadering herinnert ons eraan dat beslissingen op het gebied van migratierecht, onderwijs, huisvesting en sociale zekerheid direct de gezondheid van onze gemeenschappen beïnvloeden. Wanneer wetten aanwezigheid criminaliseren en zorg verbieden, schaden zij niet alleen individuen en gemeenschappen, maar verzwakken zij ook de gezondheid, veiligheid en samenhang van de samenleving als geheel.
Het recht op gezondheid is vastgelegd in het internationale recht, waaronder de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en de Grondwet van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Maar in de praktijk worden deze rechten steeds vaker ontzegd, vooral aan mensen die in de meest kwetsbare omstandigheden leven. Het is niet genoeg om waarden op papier te verkondigen, wij moeten ze in beleid waarmaken.
“Solidair zijn met de kwetsbaren is geen ideaal dat we alleen moeten koesteren in tijden van vrede en voorspoed – wanneer het ons uitkomt. Het is een morele plicht, juist wanneer het politieke klimaat kouder wordt. Kiezen voor solidariteit betekent erkennen dat gezondheid geen voorrecht is dat alleen toekomt aan wie papieren heeft, werk heeft of hier geboren is. Het is een collectief goed dat vraagt om inclusieve, op rechten gebaseerde benaderingen die niemand achterlaten.”
KNCV heeft decennialange ervaring met het versterken van gezondheidssystemen, gezondheidsbevordering en universele gezondheidszorg (universal health care - UHC), waarbij gezondheidsrechtvaardigheid en persoonsgerichtheid centraal staan. In lijn met onze kernwaarden en werkwijzen hebben wij ons aangesloten bij het initiatief Stop de Asielwetten in Nederland, dat oproept tot bescherming van de basisrechten van ongedocumenteerde migranten.
Nu Nederland zijn koers overweegt, moeten we ons afvragen: wat voor samenleving willen we zijn? Een samenleving die de rug toekeert naar de kwetsbaren, of een samenleving die de fundamentele waarheid omarmt dat gezondheid een mensenrecht is, voor alle mensen, in alle beleidsterreinen, altijd.